Penitentiair recht

Deze cursus biedt een theoretisch en praktisch overzicht van het penitentiair recht. Centraal staat de procedurele en materiële rechtspositie van de gedetineerde. De voor de praktijk belangrijkste onderwerpen worden besproken. Er wordt onder andere ingegaan op de interne rechtspositie van gedetineerden, het systeem van promoveren en degraderen, regelgeving met betrekking tot verloven en strafonderbreking, de levenslange gevangenisstraf, de voorwaardelijke invrijheidstelling en actualiteiten rondom de GVM-status (gedetineerden met een vlucht- en/of maatschappelijk risico) en de regimes in de Extra Beveiligde Inrichting en op de Afdeling Intensief Toezicht (AIT).

Programma

Deel I

Interne rechtspositie 

De interne rechtspositie betreft de handelingen en beslissingen ten aanzien van de gedetineerde als inwoner van de penitentiaire inrichting. Voor de daadwerkelijke effectuering van rechten van gedetineerden is de interne rechtspositie van cruciaal belang. De procedurele rechtspositie van de gedetineerde is onder meer in de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) geregeld. Aandacht zal besteed worden aan de ontwikkeling van de interne rechtspositie en de huidige regeling (met daarbij o.a. de mogelijkheid van schorsing en bemiddeling) en actuele ontwikkelingen.

Toezicht op detentie (nationaal en internationaal)

Daarnaast zal ingegaan worden op toezicht op de detentie, zowel op nationaal als internationaal niveau. De Nederlandse overheid is verantwoordelijk voor het inrichten van een detentiesituatie die voldoet aan bepaalde standaarden. Zo dienen gedetineerden in fatsoenlijke omstandigheden te worden gehuisvest en op een humane wijze te worden behandeld. Nederlandse gedetineerden weten steeds vaker de weg naar Straatsburg te vinden. Het merendeel van de klachten over schendingen van artikel 3 EVRM bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) is tegenwoordig afkomstig van gedetineerden. Daarnaast vervult het Europese Comité ter Preventie van Foltering en Onmenselijke en Vernederende Behandeling of Bestraffing (CPT) een belangrijke taak bij het houden van toezicht op plaatsen waar personen van hun vrijheid worden beroofd. De internationale dimensie vormt daarmee een onmisbare dimensie in het systeem van toezicht op detentie. 

Deel II 

Systeem promoveren-degraderen gedetineerden

• Besproken wordt het systeem van promoveren en degraderen en de rechtspraak van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) daarover.

• Praktische tips: wat te doen wanneer je cliënt gedegradeerd wordt of niet gepromoveerd wordt. Het nut van de schorsingsprocedure bij de schorsingsvoorzitter uit de RSJ zal hierbij ook besproken worden.

Detentiefasering/verlofverlening  

Gedetineerden willen zo snel mogelijk in aanmerking komen voor overplaatsing van een Huis van Bewaring naar een gevangenis en willen daarna zo snel mogelijk in aanmerking komen voor verloven, plaatsing in een Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) en/of deelname aan een penitentiair programma (PP). Als advocaat krijg je dan ook zeer frequent de vraag naar de juridische mogelijkheden voor overplaatsing van een Huis van Bewaring naar een gevangenis en naar de mogelijkheden om een re-integratieverlof, plaatsing in een BBA of deelname aan een PP af te dwingen. De criteria daarvoor en relevante rechtspraak zullen besproken worden. Ook zal worden ingegaan op recente regelgeving in het kader van het personeelstekort in de penitentiaire inrichtingen (bijv. regels over capaciteitsverlof)

Voorwaardelijke invrijheidstelling

Met de inwerkingtreding van de Wet Straffen en Beschermen in 2021 zijn de regels met betrekking tot de voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.) ingrijpend gewijzigd. Tijdens de v.i.-periode (proeftijd) kan sprake zijn van toepassing van vrijheidsbeperkende bijzondere voorwaarden. Ingegaan zal worden op het beleid van het OM en de rechtspraak terzake.

Actualiteiten rondom GVM-status, EBI en AIT

Aandacht zal besteed worden aan aanhangige wetgeving en recente rechtspraak van de RSJ en de voorzieningenrechter op het gebied van de GVM-status en de regimes op de EBI en de AIT.

Actualiteiten tenuitvoerlegging levenslange gevangenisstraf 

Recente rechtspraak en aanhangige wetgeving over de levenslange gevangenisstraf zal de revue passeren.

Gefinancierde rechtsbijstand in detentiekwesties

De gefinancierde rechtsbijstand in beklag- en beroepszaken van gedetineerden is (lang) niet in alle gevallen verzekerd. Gedetineerde cliënten kunnen doorgaans zelf niet voor rechtsbijstand betalen. Besproken zal worden in welke gevallen een toevoeging verkregen kan worden.

Gerelateerde cursussen